مجله دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه

زمینه و هدف: در حال حاضر تلویزیون یک رسانه مورد استفاده همه افراد خانواده بخصوص کودکان است. استفاده بیش از حد و کنترل نشده کودکان از تلویزیون، آنان را در معرض خطراتی همچون اختلالات تکاملی، اجتماعی و روانی قرار می دهد. با توجه به اینکه والدین مهمترین نقش را در تربیت و کنترل عوامل مؤثر بر ارتقای سلامت کودکانشان دارا می باشند، لذا این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده به والدین بر میزان و نحوه نظارت والدین برتماشای تلویزیون در کودکان دانش آموز آن ها در سال1390 طراحی واجرا شد.

روش: این مطالعه نیمه تجربی با شرکت 120 تن از والدین دانش آموزان پایه اول و پنجم ابتدایی شهر گناباد که در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند انجام شد. اطلاعات دموگرافیک و داده های مرتبط با سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده، آگاهی و عملکرد والدین و میزان ساعت تماشای تلویزیون توسط کودکان با استفاده از پرسشنامه خود گزارشی در شروع و یک ماه بعد از مداخله جمع آوری شد. نسبت روایی محتوا (CVR)، شاخص روایی محتوا (CVI)، پانل خبرگان و ضریب آلفای کرونباخ برای روانسنجی پرسشنامه به کار رفتند. مداخله آموزشی به همراه کتابچه آموزشی "کودک و تلویزیون" در قالب 3 جلسه 60-45 دقیقه ای برای والدین دانش آموزان گروه مداخله در چهار گروه 15 نفری به شیوه ی بحث گروهی با تمرکز بر سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده اجرا شد. سپس داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS20 و آزمون های آماری مجذور کای، آزمون Paired T-test ، آزمون تی مستقل، آزمون من ویتنی و ویلکاکسون تجزیه و تحلیل شدند و (05/0>P) به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.

یافته ها: قبل از مداخله آموزشی بین دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک، میانگین ساعات تماشای تلویزیون توسط کودکان، نمره آگاهی والدین و میانگین امتیاز سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده تفاوت معنی داری وجود نداشت، اما در گروه مداخله پس از آموزش، تغییر معنی دار در میانگین ساعات تماشای تلویزیون در کودکان آنها(از 02/2±74/6 به 40/2±28/4) (039/0=P)، نمره آگاهی (از 1/2±8/5 به 9/1±7/7) (001/0=P)، امتیاز سازه های نگرش (از 5/11±5/35 به 9/8±4/48) (003/0=P)، هنجار انتزاعی (از 1/8±8/11 به 6/8±5/24) (001/0>P) و قصد رفتاری (از 4/7±6/18 به 1/5±8/31) (001/0>P) مشاهده گردید ولی تغییرات معنی داری در متغیرهای مذکور در گروه کنترل مشاهده نشد.

نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که مداخله آموزشی بر مبنای سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده قادر است آگاهی، نگرش، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری والدین را در کنترل و نظارت آنان بر تماشای تلویزیون فرزندانشان تغییر داده و موجب بهبود عملکرد نظارتی والدین و کاهش ساعات تماشای تلویزیون کودکان آنها گردد. استفاده از این الگوی آموزشی برای اصلاح شیوه های تربیتی والدین در مورد سایر مشکلات رفتاری کودکان توصیه می شود.