سعید شجاعی برجوئی، حمیدرضا عظیم زاده، اصغر مصلح آرانی، محمدرضا علمی،
دوره ۷، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۳۹۸ )
چکیده
زمینه و هدف: فلزات سنگین از جمله آلاینده های مخرب محیط زیست هستند که به دلیل اثرات فیزیولوژیکی نامطلوب بر موجودات زنده در غلظتهای کم، حائز اهمیت اند. اهداف اجرای این پژوهش، اندازه گیری غلظت برخی فلزات سنگین در غبار صنعتی، ارزیابی و توزیع مکانی شاخصهای واحد سمیت و ریسک محیط زیستی فلزات با استفاده از تکنیکهای زمین آماری کریجینگ است.
روش ها: این مطالعه توصیفی- تحلیلی و مقطعی در زمستان سال ۱۳۹۷ با نصب ۳۵ ایستگاه رسوبگیر در پیرامون تعدادی از صنایع شهرستان اردکان انجام شد. با جمعآوری نمونههای غبار و اندازهگیری غلظت کادمیوم، کروم، وانادیوم، منگنز و آلومنیوم توسط دستگاه ICP-MS، شاخصهای واحد سمیت و ریسک محیط زیستی عناصر مورد ارزیابی قرار گرفتند. با در نظر گرفتن نسبت اثر قطعه به حد آستانه در مدلهای کروی، گوسی، پایدار و نمایی نیمتغییرنما و اعتبارسنجی آنها با استفاده از معیارهای نظیر مجذور مربع خطا، مجذور مربع خطا استاندارد شده و میانگین استاندارد شده، بهترین روش کریجینگ برای تهیه نقشه توزیع مکانی شاخص ها انتخاب گردید.
نتایج: میانگین غلظت آلومنیوم، منگنز، وانادیوم، کروم و کادمیوم به ترتیب ۵۱۱۰۹/۱۱، ۲۴۸/۰۲، ۱۵۲/۷۴، ۵۹/۵۴و mg/kg۰۷/ ۲در غبار اندازهگیری شد. ریسک محیط زیستی غبار صنعتی در کلاس بسیار بالا تعیین گردید. شاخص واحد سمیت غبار صنعتی کمتر از ۴ بود. نتایج پارامترهای نیمتغییرنما و اعتبارسنجی معیارها نشان داد، بهترین روش برای توزیع مکانی شاخصها، روش کریجینگ ساده با مدل های نیم تغییرنما کروی برای شاخص ریسک محیط زیستی و پایدار برای شاخص واحد سمیت است.
نتیجه گیری: کادمیوم و کروم در فصل زمستان سمیت حاد در غبار ایجاد نمیکنند. نتایج این مطالعه بیانگر تاثیر صنایع در افزایش ریسک محیط زیستی فلزات سنگین است. همچنین جهت باد غالب منطقه نقش مهمی در پراکندگی فلزات سنگین دارد.
